Skip to main content

Sexu-ezaugarrien garapena nerabezaroan

Nola eragiten du sexuazio prozesuak

Nerabezaroa haurtzaroa eta helduaroaren artean dagoen trantsizio aldia da non bigarren mailako sexu-ezaugarriak garatzen diren, lehen mailako sexu-ezaugarri batzuk  tamainaz eta bolumenaz aldatzen diren (genitalak eta gonadak) eta ugaltze gaitasuna lortzen den.

Nerabezaroa faktore neuroendokrino eta hormonalengatik erregulatutako heltze-aldaketen sekuentzia batekin hasten da, kontrol genetiko eta giroaren eraginpean jarduten dutenak (kokapen geografikoa, argira esposizioa, osasun orokorra, elikadura, gorputz jarduera eta faktore psikologikoak). Ardatz hipotalamo-hipofisi-gonadala erreaktibatzen denean hasten da. Ardatz honek jaio aurreko  aro goiztiarrean aktibitatea erakusten badu ere, ez du jarduerarik izango edoskitze bukaeratik nerabezaroaren hasieraraino.

Gonadak (barrabilak eta obarioak) ardatz hipotalamo-hipofisi-gonadalaren aktibazioaren ondorioz hormona sexualak jariatzen hasten dira. Hauek propietate sexuatzaileak dituzten molekulak dira, odol emariaren bidez organismoaren edozein punturaino iristen dira eta ondokoetan eragiten dute:

  • muskulu-bolumena,
  • ile dentsitatea,
  • hezur luzera,
  • gorputz morfologia,
  • gantzen tratamendu eta biltegiratzea,
  • gorputz eta aurpegiko ilea,
  • azala,
  • ahotsaren tinbrea,
  • psimotrizitatea,
  • trebetasun espaziala.
  • zentzumen pertzepzioa (ikusmena, usaimena, entzumena, ukimena,…),
  • lehiakortasuna,
  • agresibitatea,
  • eszitazioa,
  • desira erotikoa,
  • metabolismoa,
  • fisiologia,
  • erantzun immunea
  • eta beste fenomeno somatiko eta psikiko asko.
  • muskulu-bolumena,
  • ile dentsitatea,
  • hezur luzera,
  • gorputz morfologia,
  • gantzen tratamendu eta biltegiratzea,
  • gorputz eta aurpegiko ilea,
  • azala,
  • ahotsaren tinbrea,
  • psimotrizitatea,
  • trebetasun espaziala,
  • zentzumen pertzepzioa (ikusmena, usaimena, entzumena, ukimena,…)
  • lehiakortasuna,
  • agresibitatea,
  • eszitazioa,
  • desira erotikoa,
  • metabolismoa,
  • fisiologia,
  • erantzun immunea
  • eta beste fenomeno somatiko eta psikiko asko.

Hormonak burmuinean ere aritzen dira eta eragina dute: emozioan, pertzepzioan, motibazioan, gaitasunean eta portaeran.

Ardatz hipotalamo-hipofisi-gonadalaren aktibazioa

Ardatz hipotalamo-hipofisi-gonadala nerabezaroan aktibatzerakoan, hipotalamoa GnRHa (gonadotropinaren hormona askatzailea) askatzen hasten da 1-6 orduro. GnRHa adenohipofisiraino iristen da porta sistemaren bidez eta gonadotropinen askapena eragiten du: FSH  (hormona folikulu estimulatzailea) eta LH (hormona luteinizatzailea). Gonadotropina horiek zirkulaziora ateratzen dira eta gonadetara iristen dira (barrabilak eta obarioak) hormona sexualen ekoizpena eraginez.

Barrabilen kasua

LHa Leydig zeluletara iristen da eta testosteronaren ekoiztea eragiten du. Testosterona feed-back negatiboaren bidez FSH eta LHren produkzioa  galaraziko du. FSHak Sertoliren zelulak estimulatuko ditu, espermatozoideen sorkuntzarako. Bestalde, inhibina jariatzen du eta gonadotropinen produkzioa ekiditen du.

Testosteronaren hainbat efektu hauek dira:

  • Barrabilen tamainaren handiagotzea
  • Pisua eta altueraren handiagotzea
  • Masa muskularra eta ilearen handiagotzea
  • Sorbaldaren zabaltzea
  • Aldaketak ahotsean eta zintzurraren haztea
  • Gorputzak gehiago izerditzen du
  • Azala eta buruko ilea koipetsuagoak bihurtzen dira
  • Ugaltze gaitasuna hasten da
  • Eiakulazioa
  • Erekzioa

Barrabilen kasua

LHa Leydig zeluletara iristen da eta testosteronaren ekoiztea eragiten du. Testosterona feed-back negatiboaren bidez FSH eta LHren produkzioa  galaraziko du. FSHak Sertoliren zelulak estimulatuko ditu, espermatozoideen sorkuntzarako. Bestalde, inhibina jariatzen du eta gonadotropinen produkzioa ekiditen du.

Testosteronaren hainbat efektu hauek dira:

  • Barrabilen tamainaren handiagotzea
  • Pisua eta altueraren handiagotzea
  • Masa muskularra eta ilearen handiagotzea
  • Sorbaldaren zabaltzea
  • Aldaketak ahotsean eta zintzurraren haztea
  • Gorputzak gehiago izerditzen du
  • Azala eta buruko ilea koipetsuagoak bihurtzen dira
  • Ugaltze gaitasuna hasten da
  • Eiakulazioa
  • Erekzioa

Obarioen kasuan

Obarioan FSH eta LH gonadotropinak granulosaren eta tekaren zeluletara batzen dira folikulogenesia estimulatzeko, ondorioz obarioak ekoiztuko dituela hainbat sexu-esteroide (estrogenoak, progesterona eta androgenoak), peptido gonadalak (aktibina, inhibina eta folistatina) eta hazkuntzaren faktoreak, beste funtzioen artean, hipotalamoa eta hipofisia erretroelikatzen dutenak GnRh eta godanotropinak  inhibitu edo gehitzeko (zikloaren erdiko maila gorenean).

Esteroide sexualen eraginetako batzuk:

  • Estradiol:
    • Utero eta bagina hazkundea
    • Telarkia (bularren garapena)
    • Menarkia (lehenengo mestruazioa)
    • Gantzaren distribuzio femeninoa
    • Hezurduraren hazkundearen handitze azkarra
  • Androgeno suprarrenalak eta neurri txikiagoan gonadalak:
    • Besapetako eta pubiseko ilearen hazkuntza
  • Progesterona:
    • Bularreko ehun jariatzaileen ugaritzea
    • Baginaren eta umetokiaren hazkundean ekarpena
    • Endometrio eta obarioaren aldaketa ziklikoaren hasiera

Tanner eskala

Tanneren eskalak nerabezaroan zehar  genitaletan, bularretan eta pubisaren ilean ikusten diren aldaketa fisikoak deskribatzen ditu.

Eskala honek nerabezaroko aldaketen continuuma sailkatzen eta banatze du 5 etapa edo estadio jarraietan; gehienetan Tanneren estadio batetik hurrengora pasatzeko urte bateko epea ematen da.

Barrabilen kasuan gertatzen den garapena

Estadio eta ezaugarriak

Tanner 1

Aurre-nerabezaro haur estadioa.
Zakila, barrabil zorroa eta barrabilak: haur ezaugarriak.
Barrabilak: Bolumena < 4 ml, luzera (ardatz luzea) < 2.5 cm.
Pubisaren ilea: Ez dago ile lodi pigmentaturik.
Altuera: Oinarrizko hazkundea, 5-6 cm/urteko.

Tanner 2

Zakila: ez da aldatzen.
Barrabilak: Bolumena > 4 ml, luzera (ardatz luzea) 2.5-3.2 cm.
Barrabil zorroa: zimurragoa egiten da, tamainaz handitzen da eta kolore ilunagoa hartzen du.
Pubisean ilea: Zakilaren oinarrian ile lodi pigmentatuaren aztarna.
Altuera: Oinarrizko hazkundea, 5-6 cm/urteko.

Tanner 3

Zakila: Luzeran eta lodieran handitzea.
Barrabilak: Bolumena 6-12 ml, luzera (ardatz luzea) 3.6 cm.
Pubis ilea: Ile lodi, ilun eta kizkurraren zabaltzea pubisetik.
Beste aldaketak: muskulu-masa handitzen da. Ahotsa hausten hasten da. Ginekomastia eman daiteke (bularren haztea).
Altuera: Hazkundea azkartzen da. 7-8 cm/urteko.

Tanner 4

Zakila: Hazkundea luzeran eta lodieran, eta glandearen garapena.
Barrabilak: Bolumena 12-15 ml, luzera (ardatz luzea) 4.1-4.5 cm.
Barrabil zorroa: Garatuago eta pigmentatuago.
Pubisaren ilea: Heldu ezaugarriak, triangelu alderantzikaturiko antolaketa, baina izter eta perineora hedatu gabe.
Beste aldaketak: Besapetako ilea. Ahotsaren tonuaren aldaketa. Aknea.
Altuera: Gehienezko hazkundea. 10 cm/urteko.

Tanner 5

Zakila: Heldu forma eta tamaina.
Barrabilak: Bolumena > 15 ml, luzera (ardatz luzea) > 4,5 cm
Pubisaren ilea: forma erronboidea duen sakabanaketa heldua, pubis area osoa betetzen du eta izterren barnealdetik eta alba marra arte (zilborreraino) zabaltzen da.
Beste aldaketak: Aurpegian ilea. Ginekomastia desagertu egiten da.
Altuera: Hazkundea amaitzen da.

Obarioen kasuan gertatzen den garapena

Estadioa eta ezaugarriak

Tanner 1

Aurre-nerabezaro haur estadioa.
Bularra: Ez dago bular-ehun ukigarririk, Titiburua bakarrik irteten da, eta areolak ez dauka pigmentaziorik.
Pubiseko ilea: Ez dago ile lodi pigmentaturik.
Altuera: Oinarrizko hazkundea, 5-6 cm/urteko.

Tanner 2

Bularra: Bular-botoiaren agerpena. Areolapean soilik bular-ehun ikugarria. Areola diametroz handitzen da modu sotilean
Pubisaren ilea: Ile lodi, zertxobait pigmentatutakoa eta sakabanatuaren agerpena, batez ere kanpo ezpainetan.
Altuera: Hazkunde azkartua, 7-8 cm/urteko

Tanner 3

Bularra: Bularraren eta areolaren hazkuntza, ingurune bakarra dutenak. Titiburua tamainaz handitzen da. Areolaren pigmentazioa.
Pubiseko ilea: Ile lodi, kizkur eta ilunaren hedapena.
Beste aldaketak: Ilea besapetan. Aknea.
Altuera: Gehienezko hazkundea, 8 cm/urteko.

Tanner 4

Bularra: Bular bolumenaren handitzea. Areolaren eta titiburuaren hazkuntza, bularretik nabarmentzen den goragunea osatuz. Beraz 3 ingurune ikus daitezke (titiburua, areola eta bularra). Areola pigmentatuagoa.
Pubisean ilea: Heldu ezaugarriak, baina izterretara eta perineora zabaltzen ez dena.
Altuera: Hazkundea 7 cm/urteko.

Tanner 5

Bularra: Bularraren ingurune heldua, zeinean titiburua soilik irteten den, eta areolak titiaren ingurune berdina duen.
Pubisaren ilea: Heldu distribuzioa, alderantzikatuko triangelu itxura duena, izterren barru aldera zabaldu daitekeena.
Altuera: Hazkundea amaitzen da.