Skip to main content

Tratamentu endokrinologikoak

Norberaren sexuarekin egokiago biziko diren sexu ezaugarrien garapena bideratzen dute puber eta nerabe transexualengan tratamendu endokrinologoek.

Nerabezaroa berez da garai konplexua eta, gehituz gero, norberaren sexu-identitatea zalantzan jartzera eraman hainbat sexu-ezaugarri garatzen direla, pubertaroaren garapenak gazte transexualen artean ezinegona sortu ohi du. Dena den, sufrimenduaren egerpena eta maila kasu bakoitzean desberdina izango da.

Gaur egun, osasun baliabideak badaude hormonen jarioa blokeatzeko (nahi ez diren sexu-ezaugarriak garatzen dituzten norberaren gonadetan eragiten dute) eta, norberaren gonadek jariatzen ez dituzten hormonak botiken bidez hartzeko; horrela, norberaren sexu-identitatearekin egokiago biziko diren sexu-ezaugarriak garatzen dira.

Noski,  norberaren beharrek eta desioek baldintzatuko dute endokrinologia tratamenduak hartu edo ez, eta zein hartu. Batzuk hormonazioa hautatuko dute, eta hainbatek, nagusiago direnean, kirurgiaren bat egitea erabaki ahalko dute; agian, biak egingo dituzte beste batzuek eta, ez dute bat bera egingo, besteek.

Nahiz eta hormona tratamenduek nahi diren sexu-ezaugarriak garatzeko aukera eskaini, azpimarratu behar da tratamendu hauetan itxaropen handiegiak jartzen dela eta batzuetan ez direla errealak; itxaropen horiek murriztea komeni litzateke, hormonazioarekin hainbat gauza ez baitira lortzen.

Eta, noski, beti izango da garrantzitsua norberaren onarpena lantzea, indartuz bakoitzaren berezitasun eta ezaugarriak.

Erabaki bat hartu aurretik funtsezkoa da hormona-terapia desberdinen inguruan informazioa jasotzea

Erabaki bat hartu aurretik, funtsezkoa izango da endokrino-tratamenduen eraginen inguruan informazioa jasotzea, onurak (benetako itxaropenak) zein arriskuak, nahi diren eraginak, nahi ez direnak eta alboko eraginak.

Bide beretik, garrantzitsua izango da ugalkortasunean hormonak duten eraginaren inguruan informazioa jasotzea, horrela tratamendu batekin hasi aurretik obozitoen izoztea edo espermarena aurreikusi ahal izateko.

Obozitoen izoztearen kasuan egin behar izaten diren prozedurak, hormona bidezko obario estimulazioa eta bagina bidezko ekografia bizipen ezkorrak izan daitezke gizon batzuentzat.

Testosterona tratamendua gelditu daiteke haurdun gelditu nahi bada baina, testosteronak kalteak eragin ditzake obarioetan eta ugalkortasun eza eragin.

Estrogeno tratamendua, behin hasi ondoren gelditu daiteke barrabilak esperma sortzeko gaitasuna izan arte. Estrogenoek ugalkortasun-gaitasuna txikitu edo desagerrarazi dezakete, baina hormonazioa uzterakoan modu mailakatuan errekuperatzen du gaitasun horren zati bat (halere, espermatozoideek kalitatea galdu dezakete).

Tratamentu endokrinologikoak

El tratamiento endocrinológico en menores transexuales consta de dos fases: una para frenar el desarrollo puberal no deseado y otra para inducir el desarrollo sí deseado.

Gazte transexualentzako endokrinologi-tratamenduak bi fase oso desberdin ditu:

  • desio ez den pubertaroaren garapena gelditzea, GnRh analogoen bidez; hormona blokeatzaileak ere deitzen zaie.
  • desio den garapen puberala induzitzea hormona-terapiaren bidez (testosterona eta estrogenoak), gurutzatutako hormonazioa delakoa.

Egiaztatuta dago bizitza-kalitatea hobetzen dela, nahi denean tratamendu hauek hartuz gero. GnRh analogoekin pubertaroa gelditzen duten pertsona gehienak pozik daude pubertaroaren garapena gelditu zaielako eta, gehienek erabakitzen dute hormonazio gurutzatuarekin hastea, nahi den pubertaroaren garapena induzitzeko.

Desio ez den pubertarorako garapenaren gelditzea: GnRh analogoak

GnRh analogoekin egiten den terapiak, “hormona blokeatzaile” izenez da ezaguna, lehen fase batean estimulazioa sortzen du, eta jarraian hartuz gero, gonadropinak askatzen dituen hormonaren rezeptoreen jeistea erregulatzen dute (GnRh), horrekin gonadotropinen askatzea jaisten da (FSH y LH), eta horrek, aldi berean, androgeno eta estrogenoen ekoizpena inhibitzen du. Guzti horrekin, pubertaroaren garapena gelditzen da.

Terapia honek pubertaroak eragiten dituen aldaketa fisioak atzeratzen ditu, desio ez diren bigarren mailako sexu-ezaugarriak desagerraraziz (bularren garapena, hilerokoa, ahotsaren loditasuna, zakilaren handitzea, bat-bateko erekzioak, aurpegiko ilea etab.). Sexu-ezaugarri hauen garapenak sufrimendua sortu lezake eta modu ezkorrean eragin funtzionamendu psikosozialean.

Tratamendu honen eragina guztiz lehengoratu daiteke. Tratamendua bertan behera utziz gero, pubertaro endogenoa berreskuratuko da sei hilabetetan, gutxi gorabehera, obulatzeko edo esperma sortzeko gaitasuna barne. Tratamendu hau guztiz atzeragarria izateak lasaigarria izan daiteke, laurrean duten errealitateaz jabetzeko denbora behar duten gurasoentzat.

Pubertaroaren hasieran ezarri du medikuntzak terapia honen hasiera, Tanner 2 estadioaren hasieran, hain zuzen, horrela, desio ez diren bigarren mailako sexu-ezaugarriak guztiz saihestuz.

Tanner 3 edo 4ean hasiz gero terapia hau, GnRh analogoek pubertaroaren progresio jarraitua saihestu dezakete, ezaugarri fisiko androginoak mantendu, bigarren mailako sexu-ezaugarrietan atzerakada eragin, eta hilekoak eta erekzioak geldiarazi.

Pubertaro berantiarrean daudenak, bigarren mailako sexu-ezaugarriak itzulezinak garatuta daudenean (bularrak, zintzur-sagarra, ahots sakona, etab.), GnRh analogoek bakarrik onura gutxi dakarte. Kasu hauetan, egokiagoa izan daiteke hormonazio gurutzatuaren terapia martxan jartzea desio den pubertaro garapena lortzeko.

Aurrerago hormonazio gurutzatuaren terapia edo/eta kirurgia hautatzen dutenentzat, desio diren emaitza fisikoak lortzea errazagoa eta merkeagoa izango da, nahi ez diren sexu-ezaugarrien garapena  saihestu bada.  Hain zuzen, etorkizuneko kirurgia-esku-hartzeak saihestu ahal izango dira, adibidez, mastektomia (titien garapena gertatu denean) edo aurpegi-ezaugarrien feminizaziorako esku-hartze kirurgikoa.

Eskeletoan pubertaroko androgenoen eragina ezin da hormona tratamenduekin lehengoratu. Hauek dira aldatu ezin diren ezaugarriak: altuera, eskuen neurria eta forma, oinak, masailezurra eta pelbisa, eta ahotsa (laringearen handidura).

Desio den pubertaroko garapenaren indukzioa: hormona-terapia

Desio den pubertaroko garapena bideratuko duen hormona-terapiak (gurutzatutako hormonen tratamendu izenarekin ezaguna dena), hormona endogenoek sortuko ez dituzten desiotako bigarren mailako sexu-ezaugarriak garatuko ditu.

Mutilen kasuan, testosterona ematen zaie (beraien obarioek ez dute sortzen) eta neskei estrogenoak eta antiandrogenoak ematen zaizkie (beraien barrabilak ez dituzte sortzen). Tratamendu honen helburua da hormona maila bere sexuari dagokion ohiko maila fisikoan mantentzea.

GnRh analogoen tratamenduarekin alderatuta, hormonen erabilerarekin gertatuko diren aldaketa asko atzeraezinak izan daitezke (adibidez, bularren garapena, ahotsaren loditasuna, aurpegiko ilearen haztea, etab.).

Norbaitek gurutzatutako hormonazioa jaso nahi badu, garai egokian eskaini beharko litzaioke, bere adineko pertsonen gorputz-garapenarekin bat egiteko moduan, adin bertsuan, hain zuzen. Adostasunak daude endokronologia elkarte hainbatetan, 16 urterekin hasteko gurutzatutako hormozioa, baina adostasun hories oso kalitate txikiko ebidentzietan oinarrituta daude, horretatik, arau orokortu gisa erabiltzeari utzi beharko litzaieke eta, gainera, berrikusi eta eguneratu egin beharko lirateke. Zehatz esanda, adin horretarako pertsona gehienek pubertaroko garapenaren hasita dute eta, pubertaroko garapena atzeratzeak sufrimendua eta zaurgarritasun egoerak sortu ditzake.

Emakumeetan, estrogenoak hartzeak gonadrotropinen ekoizpena desagerrarazten du, eta, ondorioz, androgenoen ekoizpena. Antiandrogeno batekin egingo den terapia dualak, androgenoen sekrezioa eta eragina desagerraraziko ditu, terapiarik eraginkorrena bihurtuz, eta, gainera, estrogeno-dosi txikiagoak erabiltzea ahalbideratuko du. Gomendatzen da, beraz, estogenoen terapia (17-beta estradiol transdermikoa edo ahotik hartzen dena) antiandrogenoekin (espironolaktona edo ziproterona-azetatoa) edo GnRh analogoekin bateratzea. Hainbat adituk gomendatzen dute, gainera, estrogenoak eta progesterona batera erabiltzea, bularreko minbiziaren arriskua saihesteko.

Gizonetan, testosterona tratamenduak bigarren mailako sexu-ezaugarriak lortzea ahalbidetzen du. Testosteronak bakarrik hilekoa ez badu desagerrarazten, progesterona erabili daiteke hori lotzeko. Bestalde, ez da desberdintasunik antzematen merkatuan dauden testosterona-formulazioen artean.

Gurutzatutako hormonen terapiaren eraginen ikerketa gutxi daude, transexualitatearen prebalentzia txikia delako, zentro bakoitzean artatutako pertsonen kopuru txikia delako, ikerketa prospektiborik ez dagoelako eta tratamendu modalitateetan aniztasun handia dagoelako.

Hormonak hartu diren denbora kopuruaren arabera, aldakorrak dira sortutako albo-eraginak. Hormona-terapiak eragindako efektu fisiologikoee eraginez hautematen dira:

  • Ondorengo hauen jaitsiera: antsietatea, depresioa, hautemandako estresea, nork bere burua zauritzeko eta buruaz beste egiteko asmoetan
  • Bizi-kalitatean hobekuntza: norberaren irudian, autoestimuan, adorean, bizitzaren asebetetzean, etorkizuneko asmotan, asebetetze erotikoan etab.

Testosteronaren ondorioak

  • Aurpegiko eta gorputzeko ilearen haztea (hasiera: 6-12 hilabete, gehienez: 4-5 urte)
  • Kopetaren eta tenporal lerroen atzerakada
  • Patroi maskulinoa duen burusoiltzea, kasu batzuetan
  • Guruin-ehunaren gutxitzea
  • Zuntz-loturen uhin handitzea
  • Bularretako minbiziaren arrisku moteltzea
  • Baginaren epitolioaren mehetzea
  • Endometrio atrofikoa, obarioen hiperplasia eta obario polikistikoak, kasu batzuetan
  • Aknea handitzea eta izerdi eta usain patroien aldaketa
  • Aurpegiko eta gorputzeko azal-azpiko koipearen birbanaketa
  • Giharren eta pisuaren handitzea
  • Euste-indarraren handitzea
  • Arterien presio-sistolekoaren handitzea
  • Hemoglobina eta hematokritoen handitzea
  • Hilekoa gelditzea
  • Obarioak kaltetu ditzake, eta ondorioz, antzutasuna eragin
  • Klitoria sentsibleago bihurtzea eta tamainaz handitzea
  • Klitoriko mina, kasu batzuetan
  • Aldarte aldaketa, amorruaren adierazpena handituz (halere, portaera liskartsua ez da handitzen)
  • Libidoaren handitzea
  • “Sexu-desioaren” handitzea
  • Kitzikatzeko gaitasunaren handitzea
  • Orgasmo azkarragoa eta biziagoa
Ondorioak:
Aurreikusi daitekeen hasiera:
Ondorio handiena:
Larruazalaren oliotasuna/ aknea
1-6 hilabete
1-2 urte
Aurpegiko/gorputzeko ilearen haztea
3-6 hilabete
3-5 urte
Alopezia androgenoa
>12 hilabete
Aldakorra
Giharren handitzea /indarra
6-12 hilabete
2-5 urte
Gorputz-gantzaren birkokapena
3-6 hilabete
2-5 urte
Hilekoa gelditzea
2-6 hilabete
n/a
Klitoria handitzea
3-6 hilabete
1-2 urte
Bagina atrofiatzea
3-6 hilabete
1-2 urte
Ahotsa loditzea
3-12 hilabete
1-2 urte

Estrogenoaren eragina

  • Bularren handitzea eta titiburuen tamainaren handitzea
  • Aurpegi eta gorputzeko ilearen haztea gutxitzea
  • Aurpegiko eta gorputzeko azal azpiko gantzaren birkokatzea
  • Kanpo genitalen tamainaren txikitzea
  • Aknea gutxitzea eta izerdi eta usain patroien aldaketa
  • Giharren eta pisuaren gutxitzea
  • Azalaren mehetzea
  • Funtzio tentekorraren eta bat-bateko erekzioen gutxitzea
  • Haziaren sortzea eta isurtzearen gutxitzea
  • Zakilaren sentsibilizazioa handitzen da eta zauriak egin daitezke
  • Labilitate emozionalaren handitzea
  • Libidoaren gutxitzea
  • “Sexu-desioaren” gutxitzea. Halaber, topaketarako desioa handitzen da auto-estimuarekin eta auto-irudiaren indartzearekin batera
  • Kitzikatzeko gaitasunaren txikitzea
  • Orgasmoaren denbora handitzen da eta intentsitatea jaisten
Ondorioak:
Aurreikusi daitekeen hasiera:
Ondorio handiena:
Larruazalaren oliotasuna/ aknea
1-6 hilabete
1-2 urte
Libidoaren gutxitzea
1-3 hilabete
1-2 urte
Bat-bateko erekzioen gutxitzea
1-3 hilabete
3-6 hilabete
Buruko ilearen erortzea gelditzea
1-3 hilabete
1-2 urte
Azala leunagoa eta gantz gutxiagorekin
3-6 hilabete
Aldakorra
Barrabilen atrofia
3-6 hilabete
2-3 urte
Bularren garapena
3-6 hilabete
2-3 urte
Gorputz-gantzaren birkokatzea
3-6 hilabete
2-5 urte
Giharren txikitzea
3-6 hilabete
1-2 urte
Aurpegiko/gorputzeko ilearen haztea gutxitzea
6-12 hilabete
3 urte

Tratamentu hormonaletan erabiltzen diren botikak

Irati Lopetegiren laguntzarekin idatzi da atal hau.